MAKALELER

Mars, Dünyamızdan ortalama 240 milyon kilometre uzaklıkta olan, ama yaşam için Güneş sistemimiz dahil -bilinen evren içinde en yakın ihtimali barındıran bir gezegen. Peki, şu anda yaşam yok mu orada? Elbette var, Amerika ve Çin tarafından gönderilen otonom robotlar orada hüküm sürüyor. Aslında hüküm sürüyor demek doğru olmaz, mücadele ediyor demek daha doğru bir terim olur diye düşünüyorum.

Kaynak:NASA

Şu andaki teknolojiyle beraber ortalama 6 ay süren bir uzay yolculuğu sayesinde ancak Mars'a ulaşılabilmesi mümkün. Bu hızın artması ise elbette daha yüksek teknolojiler gerektiriyor. SpaceX kurucusu Elon Musk, aslında her defasında ısrarla insanlığı Mars'a ulaştırmayı hedeflediğini belirtiyor. Birçok zorluklar barındırsa da, gidecek olanların büyük ihtimalle ilk aşamada ölümle karşılaşacağını düşünse de, bu hedefini ısrarla söylemeye devam ediyor. 

Kaynak:CNSA

O halde en azından şu an için Mars'ın bir yaşam içerdiğini söyleyebilir miyiz? Tabi yaşamı hangi anlam kapsamında düşünürsek, insan yaşamı, canlı yaşamı, varlık yaşamı  kapsamında en geniş anlamıyla özelden genele vardığımızda ulaşabileceğimiz bir kavram olarak düşünmeliyiz. Varlık yaşamı açısından elbette şu anda robotların yaşamsal fonksiyonları içerdiğini, yani düşündüğünü, seçim yaptığını ve hareket ettiğini de işin içine katarsak biraz zorlama da olsa canlı yaşamı olduğunu bile söylemek mümkündür. 

Robotlar ve makinelerin yükselişi bana her zaman Terminatör filmlerini hatırlatmıştır. Bir de burada bir diğer bilim teknik konusu yapay zekadan bahsetmek yerinde olur. Yani Mars; yapay zeka hukuku ve uzay hukuku açısından bir değerlendirmeye kavuşmuş durumdadır. Yapay zekaya sahip robot makinelerin başka bir uzay cisminde ne tür hukuksal durumlarla karşılaşabileceğini biraz yorumlayabiliriz, sanırım. Hukuksal açıdan belki de bir Mars Hukuku'nu konuşma vakti gelmiştir. Bir tarafta Perseverance ve Curiosity, diğer tarafta Zhurong, farklı bölgelerde ve birbirlerinden kilometrelerce uzakta. En azından birisi, orada egemenlik alanı olarak görmeye çalışmadığı sürece elbette bilimsel araştırmalar serbest. Birbirlerine zararlı müdahalede bulunmayacaklarını da düşünüyoruz, zaten öyle bir fonksiyonları olmadığı da biliniyor. Öyleyse sadece varlıkları bir hukuksal düzen koymaya yeter mi?

Aslında bu soru hukukun temel anlamını araştırmaya ve sorgulamaya iten bir realite, bunu Dünya'da da Antarktika açısından zaten yorumlayabiliyoruz. Ortada bir Antarktika Sözleşmesi var, hiçbir devlet egemenlik iddia edemiyor, ama her devlet oraya giderek kendi ekipmanlarıyla bilimsel araştırmalar icra edebiliyor. Belki de yine özelden genele giderek artık bir Mars Sözleşmesi yapmanın vakti gelmiştir. Aslında bana sorarsanız, yakın zamanda sürekli yerleşke haline gelecek Ay için de bir Ay Sözleşmesi yapılması gerekmektedir. Tabi genellikle devletler Ay'ı bir sıçrama tahtası olarak gördükleri ve oradan diğer misyonlara ulaşmayı amaçladıkları için, ben böyle bir Ay Sözleşme'sinin olacağına ihtimal vermiyorum. Zaten hazırda 1979 tarihli bir Ay Antlaşması var, dolayısıyla yeterli görülecektir.

Kaynak:AA

Elbette Uzay Hukuku aslında her bir uzay cisminin kendi özelindeki hukuksal düzenlemeleri de kapsar, ben bir Uzay Hukuku araştırmacısı olarak Mars Sözleşmesi veya Mars Mutabakat Metni imzalanması için hazırlıklara başlanmasının doğru olacağını düşünüyorum. Hatta bu anlamda zaten bir mevzuat da tasarladık, yine internet sitemizin ilgili kısımlarında bulunup okunabilir. Şu aşamada orada tam anlamıyla bir insan yaşamadan da ancak bir tasarı yapılabilirdi. 

Yani biz elimizden geldiği kadar, her ne kadar uzay çalışması anlamında bir Amerika, bir Çin veya bir Rusya değilsek de, Türkiye olarak sadece gönderdiğimiz ve halihazırda Dünya Yörüngesinde dolaşan uydulardan başka bir uzayda varlık gösterme iddiamız gücümüz de yok olsa da, ben her anlamda hukuksal temellerin de yine bizler tarafından atılabileceğine inanıyorum. En azından bu konuda Dernek olarak kendimizi geliştirip her türlü anlamda hazır hale gelebilir, güncel bilgiler ışığında hizmetlerimize devam edebiliriz. Tabi bu durum, uzay çalışmalarını yakından takip etmekle bir tutulamaz, sadece sosyal medya ve haberlerden aldığımız bilgilerle ne kadar diğer ülkelerin uzay hukuku uzmanlarını yakalayabiliriz bu da ayrı bir tartışma konusu elbette, ancak bilgi evrenseldir, onu en iyi kullanana aitir düşüncesinden hareketle biz her daim bu alanda en iyisi olmaya çaba göstereceğiz.

Burada biraz  Dernek reklamı yapmış olabilirim, ancak sözün kısası Marsla ilgili hukuki bir sürecin en azından robotların hüküm sürdüğü bir gezegende olması inancımızı da böylece belirtmiş olalım. Kısa vadede zaten insanlığın ulaşması çok zor gözüküyor, ama bu demek değildir ki yapay zeka ve uzay hukuku bileşimi bir Mars Sözleşmesi ortaya çıkamaz. 

Çok yakın zamanda bu açıdan bir çalışmaya başlayacağımızı da bu yazıyla sizlere belirtimiş olalım.